NORA-vijflaagsmodel
Id-20240827-0827-1223-2326-240827122326
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
Algemeen
Meertalige labels
Relaties
Mapping relaties
Brondocumenten
| Elementtype | Begrip |
| Review | |
| Redactionele notitie Redactionele notities zijn handig voor vermeldingen als -Controleer deze term nadat de bedrijfsfusie is voltooid- of -Deze term wordt genoemd in de scopenota van Concept X- of -Controleer de spelling met expert A-. Opmerkingen zoals deze, en verschillende attributen, zijn nuttiger voor housekeeping dan voor gebruikers raadpleging. Er kan een keuze worden gemaakt of gebruikers deze al dan niet mogen inzien. | |
| Status redactie Status van een begrip voor publicatie | Vastgesteld |
| Inhoud | |
| Voorkeursterm Dit is een overkoepelend begrip voor de verschillende soorten termen (voorkeursterm, alternatieve term, zoekterm) waarmee begrippen kunnen worden aangeduid. Good practice is om die specifieke termen te gebruiken. In de definitie moet 'iets' breed worden geïnterpreteerd. Het kan ieder onderwerp van gesprek zijn; zoals een specifiek begrip of een specifiek gebouw. | NORA-vijflaagsmodel |
| Alternatieve term Het is niet gebruikelijk om termen die bij een specifieker begrip geplaatst zouden kunnen worden als alternatieve term op te nemen (ookwel upward-posting). Bijvoorbeeld door 'rechtshandeling' als alternatieve term bij een begrip met de voorkeursterm 'handeling' op te nemen. Afkortingen en hun volledige vormen kunnen als synoniemen worden behandeld. | vijflaagsmodel |
| Zoekterm Een zoekterm wordt gebruikt wanneer een ontwerper van een begrippenkader wil dat die tekenreeks toegankelijk is voor op tekst gebaseerde indexering en zoekbewerkingen, maar niet wil dat die term zichtbaar is. Zoektermen kunnen bijvoorbeeld worden gebruikt om verkeerd gespelde varianten van andere lexicale labels op te nemen. | |
| Context Geef hier aan in welke context dit begrip beschreven is. | |
| Definitie De definitie dient te voldoen aan specifieke formuleringsregels voor definitie en dient in een voor mensen leesbare taal te begrijpen zijn. In dit laatste onderscheid de definitie zich daarmee van een machine-leesbare formele beschrijving. Aan de hand van een definitie kan iemand bepalen of zijn eigen begrip behorende bij een term overeenkomt met het begrip dat gedefinieerd wordt. De uitleg of de toelichting bij een begrip kan gebruik worden voor iemand die het begrip nog niet kent om te begrijpen waar het over gaat. | De vijf architectuurlagen binnen de Nederlandse Overheid Referentie Architectuur (NORA) waarin architectuurelementen worden ingedeeld. |
| Toelichting Een toelichting wordt gebruikt om de grenzen van een begrip te verduidelijken, vooral wanneer de betekenis van de voorkeursterm in het gewone spraakgebruik te breed of te eng kan worden geïnterpreteerd, of om onderscheid te maken tussen voorkeurstermen die overlappende betekenissen hebben. Een toelichting kan ook worden gebruikt om ander advies te geven over het gebruik van termen aan de indexeerder of de zoeker. Een toelichting hoeft geen volledige definitie te zijn, maar verduidelijkt het beoogde gebruik van een term binnen de thesaurus. | De vijf lagen zijn:
|
| Heeft bronRelateert een begrip aan een brondocument waarvan het is afgeleid. | https://www.noraonline.nl/wiki/Vijflaagsmodel |
| Voorbeeld Een voorbeeld is een exemplaar van, of een verbeelding van een begrip dat voor het begrip zelf in de plaats treedt om dit abstracte idee toe te lichten met een concrete voorstelling. Het kan tekst zijn, maar ook een plaatje, een geluidsfragment of een videofragment. | |
| Afkorting Afkorting van het begrip (skos:notation) | |
| Code | |
| Uitleg De definitie moet precies kloppen. De uitleg is er veel meer op gericht om de lezer te laten begrijpen wat er wordt bedoeld. | |
| Afbeelding van Een afbeelding van een of ander ding. | |
| Behoort tot collectie | basisarchitectuur |
| Behoort tot schema | nora begrippenkader basis |
| Metadata | |
| Basisbegrip Geen aan of dit begrip een basisbegrip is. | Ja |
| Bewerker Dit is de beheerder van het begrip. | Expertgroep NORA Begrippenkader |
| Datum voorgesteld | 2024-09-10 |
| Begin geldigheid (datum) Datum waarop geldigheid van het object begint (dct:created) | 2024-10-03 |
| Eind geldigheid (datum) De datum waarop de geldigheid van het object eindigt | |
| Wijzigingsnotitie Een wijzigingsnota documenteert fijnmazige wijzigingen aan een begrip, ten behoeve van beheer en onderhoud. | |
| Historische notitie Historische notitie (skos:historyNote) | |
| Notitie Een algemene opmerking zonder specifiek gebruiksdoel. | |
| URI | |
| Komt voor op Op welke begrippenview wordt dit begrip getoond | Begrippenview NORA-vijflaagsmodel |
| Engels | |
| Voorkeursterm (en)Dit is een overkoepelend begrip voor de verschillende soorten termen (voorkeursterm, alternatieve term, zoekterm) waarmee begrippen kunnen worden aangeduid. Good practice is om die specifieke termen te gebruiken. In de definitie moet 'iets' breed worden geïnterpreteerd. Het kan ieder onderwerp van gesprek zijn; zoals een specifiek begrip of een specifiek gebouw. | |
| Definitie (en)De definitie dient te voldoen aan specifieke formuleringsregels voor definitie en dient in een voor mensen leesbare taal te begrijpen zijn. In dit laatste onderscheid de definitie zich daarmee van een machine-leesbare formele beschrijving. Aan de hand van een definitie kan iemand bepalen of zijn eigen begrip behorende bij een term overeenkomt met het begrip dat gedefinieerd wordt. De uitleg of de toelichting bij een begrip kan gebruik worden voor iemand die het begrip nog niet kent om te begrijpen waar het over gaat. | |
| Uitleg (en) De definitie moet precies kloppen. De uitleg is er veel meer op gericht om de lezer te laten begrijpen wat er wordt bedoeld. | |
| Toelichting (en) Een toelichting wordt gebruikt om de grenzen van een begrip te verduidelijken, vooral wanneer de betekenis van de voorkeursterm in het gewone spraakgebruik te breed of te eng kan worden geïnterpreteerd, of om onderscheid te maken tussen voorkeurstermen die overlappende betekenissen hebben. Een toelichting kan ook worden gebruikt om ander advies te geven over het gebruik van termen aan de indexeerder of de zoeker. Een toelichting hoeft geen volledige definitie te zijn, maar verduidelijkt het beoogde gebruik van een term binnen de thesaurus. | |
| Heeft bovenliggend begripConventie is om "heeft bovenliggend begrip" alleen te gebruiken om een directe hiërarchische link tussen twee begrippen te beschrijven. | |
| Heeft onderliggend begripRelateert een begrip aan een begrip met een specifiekere betekenis. | |
| Is gerelateerd aan De associatieve relatie omvat associaties tussen paren begrippen die niet hiërarchisch met elkaar verbonden zijn, maar semantisch of conceptueel zodanig geassocieerd zijn dat de link ertussen expliciet gemaakt moet worden, omdat het aanvullende of alternatieve termen kan suggereren die kunnen worden gebruikt bij het indexeren of vinden van een begrip. | |
| Is specialisatie van De hiërarchische relatie tussen een paar begrippen wordt gebruikt wanneer de reikwijdte van het ene begrip volledig binnen de reikwijdte van het andere begrip valt. Deze relatie is gebaseerd op graden of niveaus van bovenliggend en onderliggend, waarbij het bovenliggende concept een klasse of geheel vertegenwoordigt, en onderliggende begrippen verwijzen naar haar leden of soorten. Een generalisatie wordt gebruikt wanneer het relevant is om deze relatie te onderscheiden van een partiële of instantiële hiërarchische relatie. | |
| Is generalisatie van De hiërarchische relatie tussen een paar begrippen wordt gebruikt wanneer de reikwijdte van het ene begrip volledig binnen de reikwijdte van het andere begrip valt. Deze relatie is gebaseerd op graden of niveaus van bovenliggend en onderliggend, waarbij het bovenliggende concept een klasse of geheel vertegenwoordigt, en onderliggende begrippen verwijzen naar haar leden of soorten. Een generalisatie wordt gebruikt wanneer het relevant is om deze relatie te onderscheiden van een partiële of instantiële hiërarchische relatie. | |
| Is onderdeel van De hiërarchische geheel-deel-relatie omvat een beperkt aantal situaties waarin een deel van een entiteit of systeem uniek behoort tot een bepaald bezittend geheel. Dit geldt voor vier hoofdklassen van termen: systemen en organen van het lichaam, geografische locaties, disciplines onderzoeksgebieden of hiërarchische sociale structuren. De meeste andere gevallen van de geheel-deelrelatie komen niet in aanmerking voor een hiërarchische koppeling omdat het deel tot meer dan één geheel kan behoren. | |
| Bestaat uit Uit welke andere begrippen is dit begrip samengesteld. | Grondslagenlaag, Organisatorische laag, Informatielaag, Applicatielaag, IT-infrastructuurlaag |
| Is exemplaar van De hiërarchische geheel-deel-relatie omvat een beperkt aantal situaties waarin een deel van een entiteit of systeem uniek behoort tot een bepaald bezittend geheel. Dit geldt voor vier hoofdklassen van termen: systemen en organen van het lichaam, geografische locaties, disciplines onderzoeksgebieden of hiërarchische sociale structuren. De meeste andere gevallen van de geheel-deelrelatie komen niet in aanmerking voor een hiërarchische koppeling omdat het deel tot meer dan één geheel kan behoren. | |
| Is categorie van De hiërarchische geheel-deel-relatie omvat een beperkt aantal situaties waarin een deel van een entiteit of systeem uniek behoort tot een bepaald bezittend geheel. Dit geldt voor vier hoofdklassen van termen: systemen en organen van het lichaam, geografische locaties, disciplines of onderzoeksgebieden en hiërarchische sociale structuren. De meeste andere gevallen van de geheel-deelrelatie komen niet in aanmerking voor een hiërarchische koppeling omdat het deel tot meer dan één geheel kan behoren. | |
| In kader Volgens de SKOS-standaard kan een begrip in meerdere begrippenkaders worden opgenomen. Praktisch gezien kan dit slechts als sprake is van begrippenkaders waarvan de contexten overlappen. | nora begrippenkader basis |
| Toelichting harmonisatierelaties ArchiMateToelichting op de harmonisatierelaties van dit begrip in relatie tot ArchiMate | ArchiMate 3.2: ArchiMate volledig raamwerk, Layer
|
| Toelichting harmonisatierelaties ISOToelichting op de harmonisatierelaties van dit begrip in relatie tot ISO | Het concept van de lagen in het NORA Vijflaagsmodel komt in hoge mate overeen met het ISO 42010-concept van een Architecture Viewpoint, dat bedoeld is om Stakeholderbelangen (concerns) te adresseren vanuit een specifiek perspectief, aan de hand van herkenbare modellen en beschrijvingen.
Elke laag in het NORA-vijflaagsmodel is in termen van ISO 42010 te beschouwen als een afzonderlijk gespecificeerd Architecture Viewpoint, gericht op specifieke aspecten van de overheidsdienstverlening (zoals juridische kaders, organisatie- en procesinrichting, informatiemodellen of infrastructuur), en ontworpen om belangen van een specifieke groep belanghebbenden (stakeholders) te adresseren.
Deze elementen helpen bij het formuleren van stakeholder-concerns, het structureren van viewpoints en het specificeren van modelsoorten en relaties, conform ISO 42010.
|
| Toelichting harmonisatierelaties TOGAFToelichting op de harmonisatierelaties van dit begrip in relatie tot TOGAF | |
| Heeft overeenkomstig bovenliggendConventie is om «heeft overeenkomstig bovenliggend» op dezelfde manier als «heeft bovenliggend» te gebruiken, maar dan om een begrip te verbinden met een begrip in een ander begrippenkader, dus ook in een andere context. Je zou kunnen zeggen dat het in kaart brengen van dit soort relaties minder inherent is aan de betekenis van de betreffende begrippen. Vanuit het standpunt van de oorspronkelijke ontwerper van een begrippenkader kunnen ze soms zelfs verkeerd zijn. Harmonisatie eigenschappen zijn nuttig in toepassingen die meerdere, conceptueel overlappende begrippenkaders gebruiken. | |
| Heeft overeenkomstig onderliggendRelateert een begrip aan een specifieker begrip uit een ander begrippenkader. | |
| Is overeenkomstig verwantConventie is om «is overeenkomstig verwant» op dezelfde manier als gerelateerd te gebruiken, maar dan om een begrip te verbinden met een begrip in een ander begrippenkader, dus ook in een andere context. Je zou kunnen zeggen dat het in kaart brengen van dit soort relaties minder inherent is aan de betekenis van de betreffende begrippen. Vanuit het standpunt van de oorspronkelijke ontwerper van een begrippenkader kunnen ze soms zelfs verkeerd zijn. Harmonisatie eigenschappen zijn nuttig in toepassingen die meerdere, conceptueel overlappende begrippenkaders gebruiken. | https://www.begrippenxl.nl/archimate/nl/groups, https://www.begrippenxl.nl/archimate/nl/page/Grouping, https://www.begrippenxl.nl/archimate/nl/page/RealizationRelationship, https://www.begrippenxl.nl/archimate/nl/page/InfluenceRelationship, https://www.begrippenxl.nl/archimate/nl/page/ServingRelationship |
| Is vrijwel overeenkomstig Een dergelijke relatie is aanwezig als de betekenis van het betreffende begrip ongeveer gelijk is aan de betekenis van het begrip uit het andere begrippenkader, dus niet precies hetzelfde. | |
| Is exact overeenkomstig Een dergelijke relatie is aanwezig als de betekenis van het betreffende begrip gelijk is aan de betekenis van het begrip uit het andere begrippenkader. Het begrip kan ook een 'leenwoord' zijn, dat wil zeggen dat het begrip is overgenomen uit het andere begrippenkader. |
| Is onderdeel van | |
| Titel Dit is een overkoepelend begrip voor de verschillende soorten termen (voorkeursterm, alternatieve term, zoekterm) waarmee begrippen kunnen worden aangeduid. Good practice is om die specifieke termen te gebruiken. In de definitie moet 'iets' breed worden geïnterpreteerd. Het kan ieder onderwerp van gesprek zijn; zoals een specifiek begrip of een specifiek gebouw. | |
| URL |