Toelichting harmonisatierelaties ArchiMate (Toelichting harmonisatierelaties)
Eigenschap:Toelichting harmonisatierelaties
Naar navigatie springen
Naar zoeken springen
Type eigenschap
:
Tekst
Geldige waarden
:
Weergave op formulieren
:
Tekstvak
Initiële waarde
:
Verplicht veld
:
Nee
Toelichting op formulier
:
Subeigenschap van
:
Formatteerfunctie externe URI
:
Klik op de button om een nieuwe eigenschap te maken:
A
ArchiMate 3.2: Applicatielaag
<br>
De NORA Applicatielaag komt in ArchiMate het best overeen met de ArchiMate Appicatielaag. Binnen deze laag zijn er meerdere concepten die goed aansluiten op de elementen van NORA Applicatielaag:
<br>
<br>
1. Registraties (met Datasets) waarin de feitelijke gegevens zijn opgenomen.
* ''Gegevensobject'' - een dataset of een specifieke set gegevens.
* ''Applicatiecomponent'' - een registratiesysteem dat de gegevens verwerkt, beheert en beschikbaar stelt (bijv. een basisregistratie als een applicatiecomponent).
<br>
2. Dataservices waarmee bewerkingen op die gegevens kunnen worden uitgevoerd.
* ''Applicatiedienst'' - een dienst die toegang biedt tot gegevens, zoals een REST API of een webservice.
* ''Applicatiefunctie'' - de functionaliteit binnen een applicatie waarmee gegevens worden verwerkt.
* ''Applicatiekoppelvlak'' - hoe een ''Applicatiedienst'' extern beschikbaar wordt gesteld (bijv. REST API voor gegevensuitwisseling).
<br>
3. Software (algoritmen) waarmee op geautomatiseerde wijze processtappen kunnen worden uitgevoerd.
* ''Applicatiecomponent'' - een softwaretoepassing die algoritmen uitvoert.
* ''Applicatiefunctie'' - de interne logica of algoritmische verwerking binnen een applicatie.
* ''Applicatieproces'' - de geautomatiseerde workflows waarin algoritmen een rol spelen. +
G
ArchiMate 3.2: Architectuurgezichtspunt.
De toepassing van NORA Grondslagenlaag als ''Architectuusgezichtspunt'' (Architecture Viewpoint) bij opstellen van een ''Architectuurbeschrijving'' resulteert is een of meer ''Architectuurweergaven'' (Architecture Views). Deze view kunnen worden samengesteld uit Motivatie-elementen en elementen uit de ''Strategielaag'', omdat Grondslagenlaag primair betrekking heeft op wet- en regelgeving, beleidskaders, standaarden en kwaliteitsdoelen die de architectuur van de overheid en overheidsdiensten beïnvloeden:
<br>
<br>
Motivatie (waarom?)
<br>
Motivatie-elementen zijn geschikt om principes, eisen, belanghebbenden en drijfveren te modelleren:
* ''Drijfveer'' voor Nederlandse Wet- en Regelgeving, Europese en Internationale Wet- en Regelgeving, Beleidskaders, Kernwaarden en Kwaliteitsdoelen van dienstverlening. ''Drijfveren'' beïnvloeden de architectuur en dienstverlening van de overheid.
* ''Principle'' voor principes gericht op overheidsdienstverlening, zoals "Betrouwbaare informatievoorzieningen" of "Toegankelijke en inclusieve digitale diensten”. ''Principes'' vertalen wet- en regelgeving naar concrete architectuuruitgangspunten.
* ''Vereisten'' dwingen overheidsorganisaties om architectuurprincipes in hun dienstverlening toe te passen.
<br>
Strategie (wat?)
<br>
Elementen uit ''Strategielaag'' zijn geschikt om benodigde ''Bekwaamheden'' (Capabilities) en ''Bedrijfsmiddelen'' (Resources) die een dienstverlener nodig heeft te modelleren:
* ''Bekwaamheid'' beschrijft de capaciteit van overheidsorganisaties om hun taken te kunnen uitvoeren en diensten te leveren aan burgers en bedrijven.
* ''Bedrijfsmiddelen'' zijn hulpmiddelen die nodig zijn om wetgeving en beleid te vertalen naar concrete uitvoering door de dienstverlener. +
I
ArchiMate 3.2:
In ArchiMate wordt IT-infrastructuur gemodelleerd met concepten uit Technologielaag, zoals ''Technologiecomponent'', ''Technologiedienst'', ''Technologiefunctie'' en ''Communicatienetwerk''.
<br>
<br>
* Servers en hardware : ''Technologiecomponent'' als representatie van fysieke of virtuele servers.
* Netwerkapparatuur (routers, switches, firewalls) : ''Technologiecomponent'' voor apparaten die connectiviteit en netwerkfunctionaliteit bieden.
* Opslagsystemen (NAS, SAN, Cloud Storage) : ''Technologiecomponent'' voor voorzieningen voor databeheer en opslag.
* Middleware (tussenlaag tussen applicaties en infrastructuur) : ''Technologiefunctie'' voor de software die communicatie en integratie tussen applicaties faciliteert.
* Back-up en hersteloplossingen : ''Technologiedienst'' voor IT-diensten die beschikbaar worden gesteld voor data-recovery.
* Bekabeling en connectiviteit : ''Communicatienetwerk'' voor interactie tussen netwerkelementen. +
ArchiMate 3.2: Technologielaag.
<br>
Omvat zowel informatie- als operationele technologie. U kunt bijvoorbeeld verwerkings-, opslag- en communicatietechnologie modelleren ter ondersteuning van de applicatie- en
bedrijfslagen, en operationele of fysieke technologie modelleren met faciliteiten, fysieke installaties, materialen en distributienetwerken +
ArchiMate 3.2: Passievestructuuraspect
.<br>
<br>
ArchiMate plaatst informatieobjecten in meerdere lagen, afhankelijk van het abstractieniveau. Dit zijn meestal ''Bedrijfsobjecten'' in de ''Bedrijfslaag'' en ''Gegevensobjecten'' in de ''Applicatielaag'', maar ze kunnen ook worden gebruikt om technologische wn fysieke objecten weer te geven. +
N
ArchiMate 3.2: ArchiMate volledig raamwerk, Layer
<br>
Het NORA-vijflaagsmodel en ArchiMate ''Lagen'' (Layers), zijn beide structureringsmechanismen voor het opstellen van Architectuurbeschrijvingen, maar ze verschillen in focus en opbouw.
<br>
<br>
Vergelijking van Lagen (NORA vs. ArchiMate):
* Bedrijfs-, Applicatie en Technologielaag van ArchiMate komen overeen met NORA Organisatie- Applicatie- en IT-Infrastructuurlaag;
* Informatielaag is expliciet in NORA, maar verspreid in ArchiMate als Passievestructuur (Bedrijfsobject, Gegevensobject, Technologieobject) binnen Bedrijfs-, Applicatie- en Technologielagen;
* Grondslagenlaag (NORA) wordt in ArchiMate verwerkt in Strategie & Motivatie;
* ArchiMate heeft extra lagen voor fysieke objecten en Implementatie/Migratie.
<br>
Vergelijking van Aspecten (NORA vs. ArchiMate):
* Gedragsaspect en Actievestructuur zijn in beide modellen aanwezig;
* Passieve structuur (gegevens) wordt in ArchiMate over lagen verspreid, terwijl NORA dit in de Informatielaag groepeert;
* Motivatie-aspect in ArchiMate is een aspect, terwijl NORA het als overkoepelend Grondslagenlaag beschrijft.
<br>
Hoe zou je het NORA-vijflaagsmodel in een ArchiMate ''Architectuurbeschrijving'' kunnen integreren?
<br>
<br>
Omdat ArchiMate flexibel is in gelaagdheid, kunnen we het NORA-Vijflaagsmodel representeren met ''Groeperingselement'' en relevante ArchiMate-elementen daarin plaatsen:
* ''Groeperingselement'' “Gondslagenlaag” : Principe, Doel, Eis, Drijfweer
* ''Groeperingselement'' “Organisatielaag” : Bedrijfsproces, Bedrijfsactor, Bedrijfsdienst
* ''Groeperingselement'' “Informatielaag” : Bedrijfsobject, Gegevensobject
* ''Groeperingselement'' “Applicatielaag” : Applicatiecomponent, Applicatiedienst
* ''Groeperingselement'' “IT-Infrastructuurlaag” : Technologiecomponent,Technologiedienst
<br>
Traceerbaarheid en wederzijdse afhankelijkheden tussen modelelementen in verschillende lagen kunnen met ''Realisatierelatie'', ''Gebruiksrelatie'' en ''Invloedsrelatie'' weergegeven worden.
O
''Cursief gedrukte tekst''ArchiMate 3.2:
NORA Organisatorische Laag komt grotendeels overeen met de ''Bedrijfslaag'' van ArchiMate. Beide beschrijven organisaties, rollen, processen, samenwerkingen en dienstverlening.
<br>
Echter, er zijn enkele verschillen:
* NORA heeft een expliciete focus op governance, bestuurlijke context en sectorale samenwerking.
* ArchiMate ''Bedrijfslaag'' beschrijft dezelfde concepten, maar zonder specifieke overheidscontext zoals bestuurlijke lagen. Bestuurlijke context (governance en wetgeving) zit in de ''Motivatieaspect'' van ArchiMate.
* NORA benoemt Capabilities expliciet, terwijl ArchiMate Capabilities (''Bekwaamheden'') in de ''Strategielaag'' plaatst.
<br>
Specifiek per NORA aspect:
* Overheidsorganisaties & hun taken : ''Bedrijfsactor'', ''Bedrijfsrol'', ''Bedrijfsfunctie''.
* Samenwerking tussen organisaties : ''Bedrijfssamenwerking'', ''Bedrijfsinteractie''
* Gemeenschappelijke processen : ''Bedrijfsproces'', ''Bedrijfsdienst''
* Capabilities & generieke functies : ''Bekwaamheid'' (Strategielaag), ''Bedrijfsfunctie''
* Bestuurlijke context en governance : ''Principe'', ''Eis'', ''Beperking'', ''Drijfweer'' (allen Motivatie-elementen). +
U
ArchiMate 3.2:
“Uitvoeren” kan in ArchiMate op verschillende manieren worden gemodelleerd, afhankelijk van de nadruk op het proces, de operationele activiteiten of de rollen die de uitvoering verzorgen.
<br>
<br>
Uitvoeren als een operationeel proces:
* ''Bedrijfsproces'' om en end-to-end operationeel proces te modelleren (een geordende reeks activiteiten die leidt tot een resultaat).
<br>
Uitvoeren als een operationele functie:
* ''Bedrijfsfunctie'' als “Uitvoeren” een structureel aanwezige operationele functie is van de dienstverlener (een groep activiteiten met een specifiek doel, zonder directe nadruk op de volgorde van activiteiten)
<br>
Uitvoeren als een verantwoordelijkheid:
* ''Bedrijfsrol'' om aan te geven welke functieprofiel verantwoordelijk is voor de uitvoering. +
V
ArchiMate 3.2:
“Verbeteren” kan in ArchiMate op verschillende manieren worden gemodelleerd, afhankelijk van de nadruk op het proces, de activiteiten of de betrokken rollen.
<br>
<br>
Verbeteren als een proces:
* ''Bedrijfsproces'' als verbeteren een reeks gestructureerde activiteiten is met een duidelijk doel en volgordelijkheid.
<br>
Verbeteren als een vaste organisatorische functie:
* ''Bedrijfsfunctie'' als verbeteren en groep activiteiten is met een specifiek doel, maar zonder directe nadruk op de volgorde van activiteiten, zoals risicomanagement, kwaliteitsbeheer of innovatiebeheer.
<br>
Rollen en verantwoordelijkheden in het verbeterproces:
* ''Bedrijfsactor'' of ''Bedrijfsrol'' om de mensen en functieprofielen te modelleren die verantwoordelijk zijn voor verbetering. +
W
ArchiMate 3.2:
Wijzigen van een dienst als proces kan gemodelleerd worden met de elementen uit ''Bedrijfslaag''
<br>
* ''Bedrijfsproces'': Wijzigen van dienst
* ''Bedrijfsfunctie'': Wijzigingsbeheer (geheel van processen en activiteiten die nodig zijn om wijziging af te handelen);
* ''Bedrijfsrollen'': Service Manager (beheert de wijziging), Change Coordinator (coördineert de uitvoering);
* ''Bedrijfsgebeurtenissen'': Wijzigingsverzoek ontvangen (triggert het proces) - Wijziging goedgekeurd (go/no-go beslissing) - Wijziging geïmplementeerd (eindstatus van het proces). +
a
ArchiMate 3.2:
Een activiteit in relatie tot mensen en rollen in de organisatie kan als ''Bedrijfsproces'' of ''Bedrijfsfunctie'' worden gemodelleerd, afhankelijk van de focus:
* ''Bedrijfsproces'' is geschikt als activiteit wordt gemodelleerd als een onderdeel van een grotere proces, en volgordelijkheid en sequentiële afhankelijkheid tussen activiteiten van belang is.
* ''Bedrijfsfunctie'' is beter geschikt als focus op activiteit als een samenhangende set van handelingen ligt (''Bedrijfsfunctie'' in ArchiMate is gedrag gegroepeerd op basis van specifieke criteria, dat als een geheel beheerd of vertoond wordt). Het is een stabieler organisatorisch concept dan een ''Bedrijfsproces'', wat belangrijk is voor duiden van functiescheiding en modelleren van RACI-matrix.
<br>
* Een combinatie van ''Bedrijfsrol'' of ''Bedrijfsactor'' met ''Bedrijfsfunctie'' of ''Bedrijfsproces'' via ''Toewijzingsrelatie'' kan worden gebruikt voor uitdrukken van verantwoordleijkheid (R en A van RACI).
* De ''Associatierelatie'' kan worden gebruikt voor uitdrukking van C(onsulted) en I(nformed) rollen.
<br>
NB: Activiteiten in de context van applicaties (software) en technologische activiteiten (technologische processen) worden gemodelleerd met elementen uit ArchiMate ''Applicatielaag'' en ''Technologielaag''. +
ArchiMate 3.2: ''Bedrijfsrol''
<br>
''Bedrijfsrol'' in ArchiMate representeert de verantwoordelijkheid voor het vertonen van specifiek gedrag (zoals afnemen van iets), waaraan een ''Bedrijfsactor'' (iemand of iets wat gedraag kan vertonen) kan worden toegewezen.
<br>
<br>
Samenvatting van verwante concepten:
* ''Bedrijfsrol'' : afnemer
* ''Bedrijfsactoren'': mensen en organisaties
* ''Toewijzingsrelatie'': ''Bedrijfsactor'' is toegewezen aan de ''Bedrijfsrol'' "afnemer"; de rol "afnemer" kan toegewezen worden aan een ''Bedrijfsdienst''.
Voorbeeld:
<br>
''Bedrijfsactor'' burger is ''Toegewezen'' aan ''Bedrijfsrol'' afnemer van ''Bedrijfsdienst'' Belastingaangifte.
<br>
<br>
NB1: Als afnemer een uniek identificeerbare entiteit is (bijv. een specifieke organisatie in de keten, of een menselijk individu), dan kan ''Bedrijfsactor'' direct toegewezen worden aan ''Bedrijfsdienst''.
<br>
Voorbeeld: Het UWV als organisatie is een specifieke entiteit die als afnemer optreedt in de loonaangifteketen. UWV is in dat geval een ''Bedrijfsactor'' en geen ''Bedrijfsrol'' die afnemer is van de dienst.
<br>
<br>
NB2: Wanneer een apparaat of systeem iets afneemt van een ander systeem, is dit een technologische interactie. In ArchiMate kan dit worden gemodelleerd als een ''Applicatiecomponent'' met een ''Applicatiekoppelvlak'' voor de koppeling. +
ArchiMate 3.2: De beste overeenkomst met NORA definitie als een logisch afgebakende computetprogramma is ArchiMate ''Applicatiecomponent''.
<br>
De andere ArchiMate elementen uit Applicatielaag die van belang zijn voor het modelleren van een applicatie zijn:
* ''Applicatieinterface'' : beschrift de manier (hoe) waarop andere systemen of gebruikers interacteren met de applicatie.
* ''Applicatieservice'' : de (extern zichtbare) functionaliteiten die door de applicatie worden aangeboden naan andere applicaties of gebruikers.
* ''Applicatiefunctie'' : de specifieke logische functies ''binnen'' de applicatie om bepaalde taken te kunnen uitvoeren; hiermee beschrijf je de ''interne'' logische architectuur van een applicatie +
ArchiMate 3.2: Architectuur is een metabegrip in ArchiMate en is niet als expliciet taalelement gedefineerd. +
ArchiMate 3.2: Om een patroon als een herbruikbaar architectuurconcept te beschrijven, kan een ''Groeperingselement'' worden gebruikt om de relevante elementen te groeperen. Dit maakt het patroon als een logische eenheid herkenbaar en herbruikbaar. +
b
ArchiMate 3.2: Betekenis
. <br>
In ArchiMate is het meest geschikte equivalent voor een Begrip uit NORA het concept ''Betekenis'' (Meaning).
<br>
De ''Betekenis'' kan worden gekoppeld aan een ''Bedrijfsobject'' (Business Object), dat een tastbaar of ontastbaar bedrijfsmatig concept representeert, zoals ‘Afnemer’, ‘Contract’ of ‘Product’. Met ''Bedrijfsobjecten'' en relaties daartussen kunnen taxonomieen worden gebouwd (zie ook de toelichting op ArchiMate mapping bij begrippenkader) +
ArchiMate 3.2: Een begrippenkader kan worden representeerd door een ArchiMate Conceptueel Model, die bestaat uit ''Bedrijfsobjecten'', ''Betekenissen'' daarvan en ''Relaties'' daartussen.
Dit kan als volgt worden gemodelleerd:
<br>
<br>
Gebruik van ''Betekenis'' (Meaning) voor de definitie van een begrip:
* ''Betekenis'' legt de semantische betekenis van een concept vast. ''Betekenis'' kan gekoppeld worden aan een ''Bedrijfsobject'' dat het concept vertegenwoordigt (bijv. ''Betekenis'': “Een persoon of organisatie die een product of dienst afneemt.”, ''Bedrijfsobject'': “Afnemer”).
''Bedrijfsobjecten'' als concrete begrippen:
* Elk begrip in het begrippenkader kan worden gemodelleerd als een ''Bedrijfsobject''. Dit kunnen zowel fysieke als abstracte entiteiten zijn.
Relaties tussen begrippen met ''Assciatierealatie'' of ''Specialisatierelatie'':
* ''Assciatierealatie'' kan de relaties tussen begrippen aangeven (bijv. “Een dienst heeft een afnemer”).
* ''Specialisatierelatie'' kan hiërarchieën tonen (bijv. “Verlenen omgevingsvergunning is een type dienst”).
Gebruik van een ''Groeperingselement'' voor een taxonomie of thematische clustering:
* Begrippen kunnen worden gegroepeerd in thema’s of domeinen binnen het begrippenkader. Bijvoorbeeld per NORA Thema, of per laag uit NORA Vijflaagsmodel. +
ArchiMate 3.2: beheer als alle handelingen die relevant zijn voor het instandhouden van iets kan op meerdere manieren gemodelleerd worden in Archimate, afhankelijk van de context.
<br>
Als beheer wordt gezien als een geheel van handelingen, dan kan het als een ''Bedrijfsproces'' of ''Bedrijfsfunctie'' worden gemodelleerd:
* ''Bedrijfsproces'': als accent op een serie geordende activiteiten ligt (bijv. “Incidentbeheer”, “Configuratiebeheer”).
* ''Bedrijfsfunctie'': als beheer een structureel organisatorische functie is (bijv. “Contractbeheer”, “Applicatiebeheer”).
<br>
Als beheer wordt gezien als een fundamenteel vermogen van organisatie om iets in stand te houden, kan het ook als ''Bekwaamheid'' (Capability) worden gemodelleerd. Dit plaatst beheer in de context van strategische bedrijfsvoering en waardecreatie. ''Bekwaamheid'' laat zien ''wat'' een organisatie kan doen, niet ''hoe'' dit precies gebeurt. +
ArchiMate 3.2:
beleid kan met ''Actieplan'' (Cource of Action) Motivatie-element van ArchiMate gepresenteerd worden.
<br>
<br>
ArchiMate specificatie koppelt ''Actieplan'' aan ''Doelen'' die bereikt moeten worden. Dit is de beste benadering om beleid te modelleren wanneer het beleid actiegericht en strategisch is. Een ''Doel'' in ArchiMate beschrijft een gewenste eindtoestand. Wanneer beleid primair gericht is op het realiseren van specifieke doelen, is het logisch om ''Doel'' als uitgangspunt te nemen.
<br>
<br>
Bijvoorbeeld: Een organisatie wil haar klanttevredenheid verbeteren met een beleid waarin eenvoudige klantvragen snel worden beantwoord:
* ''Doel'': “Verbeteren van klanttevredenheid”
* ''Actieplan'' (beleid): “Klanten worden direct geholpen”
* ''Beperking'' (Constraint): “Eenvoudige klantvragen worden binnen 1 uur beantwoord”
<br>
Het is ook mogelijk om beleid te koppelen aan ''Principes'' i.p.v. ''Doelen'':
* Als beleid gebaseerd is op fundamentele richtlijnen of overtuigingen, zoals NORA Kernwaarden van Dienstverlening.
* Als beleid minder gericht is op concrete doelen, maar meer op het creeren van een consistent denkkader.
* Als de organisatie wil dat het beleid langdurig en stabiel blijft, onafhankelijk van specifieke doelen.
<br>
Voor beperkingen of vereisten die voorkomen uit het ''Principe'' en het beleid, is ''Beperking'' (Constraint) van belang, bijvoorbeeld:
<br>
Een organisatie die haar informatiebeheer wil verduurzamen heeft Leveranciersbeleid:
* ''Principe'': “Informatie is duurzaam toegankelijk”
* ''Actieplan'' (beleid): “Werken met leveranciers die voldoen aan kwalieitseisen voor duurzaame toegankelijkheid van informatie”
* ''Restrictie'' (Constraint): “Voldoen aan privacy wet- en regelgeving” +